W trakcie życia płodowego płuca przechodzą kilka stadiów rozwojowych, w wyniku których pod koniec ciąży uzyskują budowę pęcherzykową- to znaczy, że składają się z wielu małych pęcherzyków płucnych, odpowiadających za proces oddychania. Dodatkowo pod koniec ciąży organizm płodu zaczyna wytwarzać w płucach surfaktant- substancję wyściełającą pęcherzyki płucne od środka, umożliwiające bezproblemowe rozdymanie się w trakcie wdechu i zmniejszenie powierzchni- bez całkowitego zapadnięcia się pęcherzyka- w trakcie wydechu. Płuca wcześniaka znajdują się na zupełnie innym etapie rozwoju płodowego- w przypadku skrajnych wcześniaków nie ma jeszcze w ogóle prawidłowych pęcherzyków płucnych, tylko struktury bardziej niedojrzałe. Niedojrzałe jest także unaczynienie płuc, a ponadto brakuje surfaktantu, co powoduje, że płuca wcześniaka są bardziej „sztywne”- trudniej o głęboki wdech, za to przy wydechu dochodzi do zapadania się pierwotnych pęcherzyków płucnych.
W kolejnych dniach życia płuca wcześniaka są dodatkowo narażone na kolejne uszkodzenia wynikające z:
1) ich niedojrzałej struktury,
2) potrzeby wentylacji mechanicznej,
3) często dodatkowych czynników infekcyjnych, jak zakażenie wrodzone lub wrodzone zapalenie płuc. Skutkiem tego w tkance płuc dochodzi do rozwinięcia się przewlekłego stanu zapalnego, w wyniku którego struktura płuca ulega przebudowaniu i zwłóknieniu.

Jak się to objawia klinicznie?

Przede wszystkim objawem dysplazji oskrzelowo- płucnej (BPD- bronchopulmonary dysplasia) jest długotrwała niewydolność oddechowa- potrzeba stosowania wsparcia oddechowego i/ lub tlenoterapii przez wiele tygodnia. W najcięższych przypadkach dzieci wymagają wsparcia tlenowego nawet przez wiele miesięcy- czasem lat- swojego życia. Istnieje też dużo większe ryzyko ciężkiego przebiegu chorób infekcyjnych- niejednokrotnie w 1. roku życia nawet błahe infekcje przeziębieniowe dla dzieci z BPD kończą się przyjęciem do szpitala i koniecznością tymczasowego powrotu na wsparcie oddechowe. Z tego też powodu BPD jest jednym z kryteriów kwalifikującym do programu profilaktyki zakażeń wirusem RS. Są to również dzieci narażone na astmę wczesnodziecięcą.

Jakie mamy metody leczenia? Przede wszystkim działamy już prenatalnie- w przypadku zagrażającego porodu przedwczesnego podaż glikokortykosteroidów u matki powoduje przyspieszenie dojrzewania płuc płodu. Po urodzeniu wcześniaka pomocna bywa terapia surfaktantem- dzięki niemu uzupełniamy u wcześniaka białko, które normalnie występuje w płucach dzieci donoszonych, ułatwiając wentylację i zmniejszając zapotrzebowanie na tlen. Tak szybko, jak jest to możliwe, wprowadza się metody wentylacji nieinwazyjnej (nCPAP) w miejsce bardziej agresywnej pełnej wentylacji mechanicznej. Im szybsza stabilizacja stanu ogólnego dziecka, tym ryzyko dysplazji oskrzelowo- płucnej mniejsze. U części pacjentów w leczeniu BPD stosuje się cykle glikokortykosteroidów, a także wziewne leki rozszerzające oskrzela.

Co możemy zrobić, jeśli nasz maluch ma rozpoznanie BPD i zabieramy go już do domu? Najważniejszy jest absolutny zakaz palenia obowiązujący wszystkich domowników (nawet jeśli nie palimy przy dziecku, tylko na zewnątrz, cząsteczki szkodliwych substancji przenoszą się np. na ubraniu i pogarszają rokowanie u chorych dzieci)! Dodatkowo bardzo ważne jest maksymalne chronienie dziecka przed infekcjami dróg oddechowych- pomocne w tym jest m.in. ograniczanie ilości osób odwiedzających malucha, zwłaszcza w pierwszych tygodniach po wypisie, a także szczepienia najbliższej rodziny przeciwko krztuścowi, grypie i COVID-19. Zwykle wraz ze wzrostem malucha, w kolejnych latach życia objawy przewlekłej choroby płuc stają się stopniowo coraz słabiej wyrażone, rośnie także tolerancja na infekcje.

Sygnatura: CHIESI/KBŁ/JEW/2023/12/46
Autor: dr Magdalena Maślanka